Basic Input Output System (BIOS) — კომპიუტერული სისტემების დე ფაქტო მინიპროგრამა.

ეს google.com-ზე ვნახე და ვთარგმნე ქართულად მაგრა დამაინტერესა ეს მინდა რომ ყველამ იცოდეს დარწმუნებული ვარ ყველას მოეწონება რაც აქ წერია წაიკითხეთ ძალიან საინტერესოა.

შესავალი

BIOS, შემოკლებით BASIC INPUT OUTPUT SYSTEM არის ჩაშენებული პროგრამული უზრუნველყოფის რუტინების ნაკრები, რომელიც აძლევს კომპიუტერს მის პიროვნებას. მიუხედავად იმისა, რომ 32 კილობაიტზე ნაკლები კოდია, BIOS აკონტროლებს კომპიუტერის ბევრ ყველაზე მნიშვნელოვან ფუნქციას: როგორ განმარტავს კლავიშებს (Ctrl + Alt + Delete), როგორ აყენებს სიმბოლოებს ეკრანზე და როგორ და რა სიჩქარით აკავშირებს იგი. მისი პორტების მეშვეობით. BIOS ასევე განსაზღვრავს კომპიუტერის თავსებადობას და გამოყენების მოქნილობას. მიუხედავად იმისა, რომ ყველა BIOS-ს აქვს იგივე ფუნქცია; ყველა ერთნაირი არ არის.BIOS მართავს შიდა სირთულეებს, რომლებიც წარმოიქმნება ტექნიკისა და პროგრამული უზრუნველყოფის უცნაური შერევით. ის მოქმედებს როგორც დამაკავშირებელი კომპიუტერის მატერიალურ აპარატურასა და მის სქემებსა და პროგრამული უზრუნველყოფის იდეებისა და ინსტრუქციების ტრანსცენდენტურ სფეროს შორის. ბმულზე მეტი, BIOS არის როგორც აპარატურა, ასევე პროგრამული უზრუნველყოფა. პროგრამული უზრუნველყოფის მსგავსად, BIOS არის 
ინსტრუქციების ნაკრები კომპიუტერის მიკროპროცესორისთვის. თუმცა, ტექნიკის მსგავსად, ეს ინსტრუქციები არ არის დროებითი; პირიქით, ისინი კოდირებულია PROM, EPROM ჩიპების მყარ, ამქვეყნიურ სილიკონში.BIOS-ის მსგავსი პროგრამების ბნელი მდგომარეობის გამო, რომელიც არსებობს მსოფლიოში აპარატურასა და პროგრამულ უზრუნველყოფას შორის, PROM-ზე დაფუძნებულ ასეთ პროგრამებს ხშირად უწოდებენ firmware.პიროვნება მოდის firmware კოდიდან. ეს კოდი განსაზღვრავს, თუ როგორ შეასრულებს კომპიუტერი სამუშაო კომპიუტერის შესაქმნელად საჭირო ძირითად ფუნქციებს - რამდენად სწრაფად და რამდენად შეუფერხებლად შესრულდება ისინი. ბევრ კომპიუტერში ეს პროგრამული უზრუნველყოფა ასევე არეგულირებს სისტემის დაფის კომპონენტების ურთიერთქმედებას, ჩიპსეტის ფუნქციებს, რომლებიც გამოიყენება, თუნდაც მიკროპროცესორის მიერ მეხსიერების მუშაობისთვის დათმობილი დროის რაოდენობას. დაყენების პროცედურები უმეტეს ახალ კომპიუტერებში ასევე ტარდება BIOS-ში.ყოველ ჯერზე, როდესაც კომპიუტერი ჩართულია, BIOS დაუყოვნებლივ იღებს ბრძანებას (კონტროლს). პირველი, რასაც აკეთებს, არის დიაგნოსტიკური რუტინების სერიის გაშვება, სისტემის შემოწმება, რათა დარწმუნდეს, რომ კომპიუტერის ყველა ნაწილი სწორად ფუნქციონირებს მანამ, სანამ მას რაიმე დრო ან მონაცემები ენდობა.
BIOS სათითაოდ ამოწმებს სისტემის დაფის და მეხსიერების სქემებს, კლავიატურას, დისკებს და თითოეულ გაფართოების დაფას. თუ პრობლემა აღმოჩენილია, ის იტყობინება კოდის ნომრით მონიტორზე ან კოდირებული სიგნალების სერიის სახით, თუ კომპიუტერის არასაკმარისი ნაწილი მუშაობს მონიტორზე რაიმეს საჩვენებლად.კომპიუტერის მუშაობის შემდეგ, BIOS არ ისვენებს. მისი პროგრამული უზრუნველყოფა მოიცავს რუტინების რამდენიმე კომპლექტს, რომლებსაც პროგრამები ეძახიან ყოველდღიური ფუნქციების შესასრულებლად - ეკრანზე სიმბოლოების 
აკრეფა, კლავიშების წაკითხვა, მოვლენების დრო. პროგრამისტებს შეუძლიათ შექმნან გრანდიოზული დიზაინი წვრილმან დეტალებზე ფიქრის გარეშე, რადგან; ძირითადი ბიბლიოთეკა იქ არის.

BIOS შეიცავს BASIC-ის მცირე ვერსიას, სახელწოდებით Cassette Basic, ენა, თუკი მხოლოდ მინიმალურად სასარგებლოა, გამოიყენება მომხმარებლისთვის შეტყობინების გაგზავნისთვის, როგორიცაა „არასისტემური დისკი ან დისკის შეცდომა“ სისტემის დისკის გარეშე ჩატვირთვისას. ადამიანების უმეტესობა არასდროს იყენებს კასეტა BASIC-ს, მაგრამ ის ყოველი შემთხვევისთვის არსებობს. BIOS-ის ცალკეული ნაწილები მოქმედებენ ცალკე და მკაფიოდ, თუმცა თითოეული მათგანის კოდი შეიცავს იმავე სილიკონის ჩიპს. BIOS ფუნქციონირებს როგორც მცირე ტერმინალის და დარჩენის პროგრამების ნაკრები , რომლებიც ყოველთვის მეხსიერებაშია. ამ შემთხვევაში, ისინი ყოველთვის მეხსიერებაში არიან, რადგან ჩვენ მათ ვერ გამოვიყვანთ.

BIOS დანიშნულება
ნებისმიერი კომპიუტერის დიზაინი მოითხოვს, რომ აპარატის მრავალი ტექნიკის ელემენტი 
განთავსდეს კონკრეტულ მისამართებზე კომპიუტერის შემავალი/გამომავალი პორტების დიაპაზონში.
სხვა კომპიუტერის კომპონენტებს შეიძლება ჰქონდეთ საკუთარი რეგისტრები, რომლებიც გამოიყენება 
მათი კონტროლისთვის. ნებისმიერი კომპიუტერის შიგნით ცალკეული კომპონენტების რაოდენობის გამო, შესაძლო ვარიაციების პოტენციური რაოდენობა შეუზღუდავია. პროგრამული უზრუნველყოფა, რომელიც ცდილობს აკონტროლოს რომელიმე ამ აპარატურა, სწორად უნდა მიაღწიოს ამ რეგისტრებს. სანამ ყველა კომპიუტერი შექმნილია ზუსტად ერთნაირად, იგივე პორტით, რომელიც გამოიყენება ზუსტად იგივე აპარატურისთვის ზუსტად იგივე რეგისტრებით, პრობლემა არ უნდა იყოს.თუმცა, თავად პირველი კომპიუტერით, IBM იტოვებს უფლებას შეცვალოს აპარატურა სურვილისამებრ.ისინი არ იძლეოდნენ გარანტიას, რომ რომელიმე პორტი ან რეგისტრი იგივე იქნებოდა შემდგომ კომპიუტერებში. სწორედ აქ შემოვიდა BIOS. IBM-მა ჩათვალა, რომ პროგრამებს არასოდეს მოუწევდათ პირდაპირ მიმართონ აპარატურას. ამის ნაცვლად, ისინი გამოიძახებენ პროგრამულ რუტინას BIOS-ში, რომელსაც აქვს ინსტრუქციის მისამართების ნაწილი მუდმივად დაყენებული მის კოდში. თუ სხვა ტექნიკის მოწყობა გამოიყენება მაშინ, მისამართი რუტინაში შეიცვლება განახლებული აპარატურის შესატყვისად. ამგვარად, იგივე პროგრამული უზრუნველყოფა შეიძლება იმუშაოს ტექნიკის მრავალფეროვან დიზაინთან, რაც დიზაინერს და მწარმოებელს აძლევს მოქნილობას განაახლონ სისტემის მთლიანი აპარატურა საჭიროების შემთხვევაში.

BIOS-ის ნაკლოვანებები
BIOS-ის რუტინებთან დაკავშირებული პრობლემა ის არის, რომ არც ერთი სასრული რაოდენობის რუტინა არ შეუძლია ოპტიმალურად დაფაროს ყველა სიტუაცია და პროგრამული საჭიროება. შესაბამისად, BIOS-ის რუტინების გამოყენება ზოგჯერ მომგებიანია, მაგრამ ხშირად შემაწუხებელია. კერძოდ, BIOS-ის რუტინას შეუძლია კომპიუტერის მრავალი ფუნქციის შენელება და მუშაობის პრობლემები ყველაზე აშკარაა ვიდეო ჩვენებაზე. მაგალითად, IBM BIOS-ის ყველა რუტინა შექმნილია იმისთვის, რომ ვიდეო დისპლეზე ინფორმაციის ერთჯერადი სიმბოლო განთავსდეს. ტექსტის აფეთქება შესაძლებელია ეკრანზე ბევრად უფრო სწრაფად, აპარატურის უშუალო მანიპულირებით.BIOS-ის რუტინების გამოყენებით, პროგრამულმა პირველმა უნდა ჩატვირთოს კონკრეტული რეგისტრები სიმბოლოებით, რომლებიც უნდა იყოს ნაჩვენები მის ატრიბუტთან ერთად (ფერი, ხაზგასმა ან მსგავსი...) და შესაძლოა მისი მდებარეობაც კი ეკრანზე. შემდეგ პროგრამა გამოსცემს პროგრამულ შეფერხებას, რათა BIOS-ს მართოს თავისი სამუშაო. შემდეგ BIOS გადის ასამბლეის ენის ათეულზე მეტ ინსტრუქციას ეკრანზე სიმბოლოს გადასატანად.
მოვ აჰ, 00 სთ
; ადგენს 320 x 200 გარჩევადობას
Int 10h ; პროგრამული შეწყვეტა რუტინის გამოსაძახებლად
Int 10h
Mov al, 03h
Mov ecx, xcor; ჩადეთ y კოორდინატი ECX-ში
Mov edx, ycor; ჩადეთ y კოორდინატი EDX-ში
დაამატეთ eax, ფერი; ჩადეთ ფერი EAX-ში
Mov eax, 00000c00h

პირდაპირი კონტროლის აღება - BIOS-ის თავიდან აცილება - ნიშნავს პირდაპირ ჩაწერას ვიდეო ბარათზე 
დისპლეის მეხსიერებაზე. პროგრამას შეუძლია პირდაპირ ეკრანზე ჩაწეროს მხოლოდ შესაბამისი მისამართის ჩატვირთვით და საჭირო ბაიტის მნიშვნელობის ამ მისამართზე გადატანით ასამბლეის ენის ერთი ნაბიჯით. თითოეული პერსონაჟის ჩაწერაში შენახული ათობით ნაბიჯი მატებს შესრულების რეალურ მიღწევებს, განსხვავებას ნელ-ნელა ყურების ცვლილებას შორის ეკრანის ნელა გადაადგილებასა და მყისიერ განახლებებს შორის. კიდევ ერთი შეზღუდვა, რომელიც დაწესებულია ყველა სისტემის ოპერაციების BIOS-ის მეშვეობით გატარებით არის ის, რომ კომპიუტერს არ შეუძლია რაიმე გააკეთოს BIOS-ის ცოდნის გარეშე. მაგალითად, სტანდარტულ რეჟიმებში BIOS-ის რუტინები კარგად ფუნქციონირებს და იძლევა IBM ფორმატში დისკების წაკითხვის, ჩაწერის და ფორმატირების საშუალებას. მაგრამ ის არ მოგვცემს დისკის წაკითხვის ან ფორმატირების საშუალებას სხვა ფორმატში, თუმცა; დისკის დისკს აქვს ამის შესაძლებლობა. დისკის დისკები უფრო მრავალმხრივია, ვიდრე BIOS გვაიძულებს გვჯეროდეს და დისკის დისკის შესაძლებლობების სრულად გამოყენება ნიშნავს BIOS-ის გვერდის ავლას.

პირდაპირი ტექნიკის კონტროლი

BIOS-ის გვერდის ავლით პროგრამებით, რომლებიც პირდაპირ მიმართავენ სისტემის აპარატურას, არ არის რთული მაშინაც კი, როცა ასეთი კონცეფცია აკრძალულია IBM-ის ოცნებით. სინამდვილეში, პროგრამული უზრუნველყოფის იმდენმა დამწერმა აიღო თავისი თავისუფლება ტექნიკის პირდაპირი კონტროლით, რომ კომპიუტერების მრავალი ტექნიკური ფუნქცია უფრო სტანდარტიზებულია, ვიდრე BIOS. მათ შორის ყველაზე გამორჩეული არის ეკრანის მეხსიერება. სერიული პორტებიც განვითარდა BIOS კონტროლის მიღმა. ყველა პროგრამა, რომელიც იყენებს სერიულ პორტებს 9600 bps-ზე მაღალი სიჩქარით (ზოგიერთ აპარატზე 19200 bps) უნდა გვერდი აუაროს BIOS-ის სერიული კომუნიკაციის რუტინას.მიუხედავად ამისა, BIOS პროგრამისტებს სხვა უპირატესობებს სთავაზობს. ხშირ შემთხვევაში, BIOS-ის რუტინების გამოყენებამ შეიძლება გაამარტივოს პროგრამის დაწერა. სისტემის გარკვეული ოპერაციები ყოველთვის ხელმისაწვდომია და ადვილად ხელმისაწვდომია პროგრამული უზრუნველყოფის საშუალებით. ეს რუტინები, როგორც წესი, კარგად არის დოკუმენტირებული, კარგად გასაგები და შეცდომების გარეშე, რაც აშორებს პროგრამისტის ბევრ საზრუნავს და წუხილს.

BIOS თავსებადობა

თავსებადი კომპიუტერის წარმოების მიზანია შეესაბამებოდეს მისი აპარატის მიერ გამოყენებული BIOS-ს IBM AT-ის შიგნით. თუმცა, IBM-ის მიერ გამოყენებული კოდი დაცულია საავტორო უფლებებით, რაც სხვას კრძალავს მის ლეგალურად დუბლირებას. სანაცვლოდ თავსებადი მწარმოებლები ბრალდებულნი არიან დაწერონ საკუთარი რუტინა IBM-ის კოპირების გარეშე. რამდენიმე კომპანიას აქვს რესურსი, რომ ეს ყველაფერი თავად გააკეთოს. აქედან გამომდინარე, თავსებადი კომპიუტერების მწარმოებლების დიდი უმრავლესობა ყიდულობს BIOS-ის აუცილებელ პროგრამულ უზრუნველყოფას სპეციალიზებული ფირმებისგან, როგორიცაა AMI, Award Software, Phoenix Technologies და Mr. BIOS. და ამით მწარმოებლის ღირებულება მნიშვნელოვნად მცირდება.მაგრამ რადგან BIOS-ის თითოეული ვერსიის მიერ გამოყენებული ზუსტი კოდი განსხვავებულია, შესაბამისად, მათი თავსებადობა IBM XT სტანდარტთან ყოველთვის განსხვავდება. ერთ-ერთი ყველაზე დიდი განსხვავება ამ BIOS-ებს შორის არის „შესვლის მთავრდება წერტილებთან“ BIOS ფუნქციისთვის სხვადასხვა მინიჭებული კოდის რუტინები მისამართებით თითოეულ კომპიუტერის BIOS-ში იწყება და მეხსიერების რუკაზე. მისამართს, რომლითაც იწყება თითოეული რუტინა, ეწოდება რუტინების შესვლის წერტილი. რამდენიმე აპლიკაცია მოითხოვს, რომ ზოგიერთი შესვლის წერტილი იყოს კონკრეტულ BIOS მისამართებზე. თუ BIOS-ის შესვლის წერტილი განსხვავდება პროგრამის მოლოდინისგან, სავარაუდო შედეგები არის სისტემის ავარია. ამრიგად, თავსებადობის საკითხი უნდა მოგვარდეს.BIOS-ებთან თავსებადობის კიდევ ერთი პრობლემა არის იმის უზრუნველყოფა, რომ შემცვლელი BIOS თავსებადია კომპიუტერთან, რომელშიც გსურთ მისი შეერთება. ყველა BIOS შექმნილია კონკრეტული აპარატურის შესატყვისად. სხვადასხვა ტექნიკის დიზაინის გაერთიანება, რათა მათ ყველა პროგრამულ უზრუნველყოფას ურთიერთშემცვლელად იმუშაონ, პრობლემას მოაგვარებს.თუ რაიმე მიზეზით გსურთ შეცვალოთ ან განაახლოთ თქვენი კომპიუტერის BIOS, მოგიწევთ მიიღოთ ისეთი, რომელიც ზუსტად შეესაბამება თქვენს საკუთრებაში არსებულ კომპიუტერს.

BIOS შესრულება

BIOS-ს კომპიუტერში შეუძლია გავლენა მოახდინოს სისტემის მუშაობაზე ორი გზით.ბ. ის აკონტროლებს სისტემის რესურსებს.ა. BIOS კოდის ეფექტურობა.ა. პროგრამების უმეტესობამ არ იცის BIOS-ის რუტინების შინაარსი და, შესაბამისად, თითოეული BIOS-ის რუტინის ასამბლეის ენის ინსტრუქციები შეიძლება მნიშვნელოვნად განსხვავდებოდეს სხვადასხვა BIOS-ში. BIOS-ის ყველაზე ეფექტური რუტინა იქნება ინსტრუქციების მინიმალური რაოდენობა. ამრიგად, პროგრამას დასჭირდება ნაკლები ნაბიჯის შესრულება ნაკლები საათის ციკლის გამოყენებით, ყოველ ჯერზე, როდესაც ის გამოიძახებს BIOS რუტინას. შედეგად, სისტემა უფრო სწრაფად მუშაობს. თუმცა, ეს შესაძლებელია მხოლოდ მაშინ, როდესაც პროგრამა იყენებს BIOS-ის რუტინას და არ გადაუხვევს BIOS-ს პირდაპირ ტექნიკის კონტროლზე.

BIOS-ის მთავარი ფუნქციაა უზრუნველყოს ოპერაციული სისტემის ჩატვირთვა. ამ პროგრამას დიდი დანიშნულება აქვს კომპიუტერის მუშაობაში.BIOS ინახება დედაპლატის ურყევ ჩიპზე. იგი ამა თუ იმ კომპიუტერისათვის ინდივიდუალურად იქმნება, გამომდინარე სისტემის ჩიპსეტიდან. BIOS-მა რომ იფუნქციონიროს, დედაპლატაზე დამაგრებულია სპეციალური ბატარეა რომელიც კვებავს BIOS-ის მიკროსქემას.BIOS-ის პარამეტრები განსაზღვრავენ კომპიუტერის მოწყობილობების მუშაობას, ამიტომაც ზოგიერთი განსაზღვრული პარამეტრის ცვლილებამ შეიძლება გამოიყვანოს კომპიუტერი მწყობრიდან.კომპიუტერს თუ განვიხილავთ როგორც ცოცხალ ორგანიზმს, მაშინ შეტანა/გამოტანა( BIOS) საბაზო სისტემა–კომპიუტერის ცნობიერებაა.ეს სისტემა „აიძულებს“ კომპიუტერს ადამაინის რეფლექსის მსგავსად კლავიატურის მდგომარეობის მუდმივ გამოკითხვას, მონიტორის ეკრანზე გამოსახულების გამოტანა და სხვა მრავალი. კომპიუტერის „რეფლექსებს“ შორის  არიან ისეთები, რომლებიც ადგენე, კვების ჩართვის შემდეგ რა და როგორ გაკეთდეს,მომხმარებლის მოქმედებაზე როგორი რეაგირება უნდა იყოს.როდესაც MS-DOS-ის გარემოში ხდებოდა ყველა კომპიუტერული სამუშაო (მხოლოდ და მხოლოდ შუამავლის როლს ასრულებს ოპერაციული სისტემა,მუშაობის პროცეს აადვილებს). მომხმარებელს ამავდროულად უამრავი კომპონენტების კავშირების ნიუანსების ცოდნა სჭირდებოდა სრულყოფილი მუშაობისთვის პერსონალურ კომპიუტერთან. თანამედროვე ოპერაციული სისტემები მსგავსი Windows-ისა თავისუფალია ამისგან. შეტანა/გამოტანა  საბაზო სისტემის დანიშნულება დარჩა იგივე: კომპიუტერის კომპონენტების მომსახურება, ამ კომპონენტების მუშაობის რეჟიმში ურთიერთ კავშირის მოძებნა და დამყარება.შეტანა/გამოტანის( BIOS) საბაზო სისტემის პარამეტრების დაყენება–ერთ ერთ სერიოზული  პრობლემაა,რომელიც კონფიგურაციის შეცვლის დროს წარმოიქმნება (ახალი კომპლექტური,პერიფერიული მოწყობილობების დაყენების დროს, მაგალითად როგორიცაა პრინტერი,სკანერი). ხშირი დაკიდება, მოწყობილობის და გამოყენებითი პროგრამების არაკორექტული მუშობა–BIOS–ის პარამეტრების არასწორი დაყენების ბრალი შეიძლება იყოს ყველაფერი ეს. დასკვნა არის:საჭიროა  მომხმარებელი თავისუფლად ორიენტირებდეს პროგრამის მრავალრიცხოვან განყოფილებებსა და ოფციებში,მათ დაყენებაში.ოპერაციული სისტემის და გამოყენებითი პროგრამის გამართული მუშაობის უზრუნველყოფისთვის  BIOS–ში სპეციალური პროგრამებით შეიტანება კომპიუტერის ყველა კომპონენტის პარამეტრები,ოპერატიული მეხსიერებიდან დაწყებული,პროცესორის სიხშირის მუშაობა და პრინტერისა და სხვა პერიფერიული მოწყობილობების მუშაობით დამთავრებული. BIOS–ის სწორი გამართვა გაზრდის კომპიუტერის ქმედით უნარიანობას 30%–ით.როგორ განვსაზღვროთ BIOS–ის  პარამეტრების შეცვლის აუცილებლობა:

1. ახალი დედაპლატის დაყენება.

დედაპლატის გამოშვებისას ხდება შუალედური პარამეტრების დაყენება რამაც შეიძლება გამოიწვიოს „სტაბილურობის“ და „სიჩქარის“ ურთიერთწინააღმდეგობაში მოყვანა.

1. ახალი კომპ–ის ყიდვა.

აწყობისას ხდება კომპიუტერის ქმედითუნარიანობის შემოწმება სხვადასხვა ტესტებით. ამ შემთხვევაში ხდება ძირითადი პარამეტრების ავტომატური დაყენება, ყოველივე ეს ვერ უზრუნველყოფს მაქსიმალური შესაძლებლობების გამოყენებას.

1. კონფიგურაციის თვითნებური შეცვლა.

გაფართოების პლატების დამატება.ძველის შეცვლა უფრო ძლიერებით–ყველაფერი ეს ითხოვს რომელიმე პარამეტრების შეცვლას.მეორე შემთხვევაში უკვე არსებული Plug and Ply უზრუნველყოფს ნაკლებად ჩავერიოთ მოწყობილობის პარამეტრების დაყენებაში,მაგრამ ხშირად მაინც გვიწევს ამის ხელით გაკეთება მაგ: თუ USB არის დაკავებული არ არსებული მოწყობილობით(კომპიუტერში შეცდომით არის მითითებული USB მისამართი), ამ შემთხვევაში აუცილებელი ხდება ჩარევა და მისი ხელით შესწორება.

1. დაყენებულ კომპონენტებს შორის წინააღმდეგობის წარმოშობის დროს.

ამ შემთხვევაშიც BIOS–ის პარამეტრები უნდა დავაყენოთ მოცემულ კონფიგურაციასთან ახლოს მყოფი მნიშვნელობებით.

კიდევ ერთი მიზეზი რომლის გამოც მომხმარებელი უნდა ჩაერიოს BIOS–ში არის მატერიალური საშუალებების ეკონომია, რატომ უნდა იყიდო ახალი პროცესორი ან მეხსირების მოდელი, როცა შეიძლება არსებულის ოპტიმიზაცია.მაგალითად ცოტა რომ გავზარდოთ სისტემური სალტის სიხშირე, ამან შეგვიდძლია მიგვიყვანოს კომპიუტერის არასტაბილურ მუშაობამდე, მაგრამ თუდავიცავთ ზოგიერთ წესებს შეიძლება გავზარდოთ კომპიუტერის ქმედითუნარიანობა.

BIOS–ის არსი

BIOS (ინგლისური სიტყვიდან Basic Input/Output System, შეტანა /გამოტანის საბაზო სისტემა)–პატარა ზომის პროგრამების ნაკრები, რომლის ფუნქციაში შედის მოწყობილობების  საწყისი ტესტირება და კომპიუტერის კომპონენტებზე მოქმედებებს უზრუნველყოფს. რამოდენიმე სახის BIOS-ი გვაქვს: მაგალითად, ვიდეო პლატის მუშაობას უზრუნველყოფს BIOS-ვიდეო, დაწყებული ჩართვის მომენტიდან მისი ტესტირებით, პროცესორთან ვიდეო პლატის ურთიერთ ქმედებით დამთავრებული.მაგრამ სისტემური  BIOS-ი წარმოადგენს სხვებთან შედარებით უფრო მნიშვნელოვანს კომპიუტერში, რომლის ფუნქციაშიც შედის:

1. სპეციალური სატესტო პროგრამებით კომპიუტერის ტესტირება დენის წყაროში ჩართვისას.
2. დამატებითი მოწყობილობების BIOS-ების მოძიება და მიერთება (ქსელის დაფა,ვიდეო).
3. კომპიუტერის კომპონენტებს შორის რესურსების განაწილება.

შეტანა/გამოტანის საბაზო სისტემის სამი დახმარებით ოპერაციული სისტემები და გამოყენებითი პროგრამები კომპიუტერის აპარატურული უზრუნველყოფით მუშაობენ. სხვა სიტყვებით, BIOS-პროგრამების კრებული არის, რომელიც Windows-ის მომხმარებლის ბრძანებებს გადათარგმნის კომპიუტერისთვის გასაგებ ენაზე. დისკებთან მიმართვის გარეშე პროცესორისათვის მისაწვდომია BIOS-ის შემადგენლობა, რაც კომპიუტერს საშუალებას აძლევს იმუშაოს დაზიანებული დისკური სისტემის შემთხვევაშიც. პროცესორის ურთერთ ქმედებას ოპერაციულ და კეშ მეხსიერებასთან, ჩიფსეტების მიკროსქემების შიდა (გარე) მოწყობილობებთან, აგრეთვე ერთმანეთთან უზრუნველყოფს BIOS-ის სისტემაში შემავალი პროგრამები.CMOS (ინგლისური სიტყვიდანაა Complementary Metaal-Oxi-semiconductor)ენერგო დამოუკიდებელი მეხსიერება რომელიც ინახავს ინფორმაციას კომპიუტერის კონფიგურაციის შესახებ. ეს სახელწოდება მიიღოო მიკროსქემის დამზადების ტექნოლოგიიდან. მას აქვს ძალიან დაბალი ელექტრო ენერგიის მოხმარების მაჩვენებელი,ამიტომ მასში შენახული ინფორმაციის შენარჩუნებისათვის საკმარისია მცირე ტევადობის ელემენტი, რომელიც განთავსებულია დედა პლატაზე. ბევრი მომხმარებელი BIOS-ის და CMS-ის არს ერთმანეთში ურევენ. BIOS-ეს არის პროგრამების ნაკრები, რომელიც კომპიუტერის მუშაობისთვის გამოიყენება, ხოლო CMOS-მიკროსქემების დამზადების ტექნოლოგია, რომელიც გამოიყენება BIOS-ის შეცვლადი ინფორმაციის შესანახად. კომპიუტერის ჩატვირთვისთვის აუცილებელ ინფორმაციას შეიცავს CMOS მეხსიერების მიკრო სქემა: მყარი დისკის პარამეტრს,კლავიატურის,მონიტორის,პროცესორის მუშაობის პარამეტრები, ჩიპსეტების, ოპერაციული მეხსიერების და ა.შ.ESCD (ინგლისური სიტყვიდანაა Extended System Configuration Data, კონფიგურაციის გაფართოებული მონაცემები)-ენერგო დამოუკიდებელი მეხსიერების არე Plug and Play დინამიურად კონფიგურირებადი მოწყობილობის პარამეტრების შესანახად. ახალი მოწყობილობის დამატების დროს და არსებულის შეცვლისას. კონფიგურაციის ცხრილის შემდეგ მონიტორზე უნდა გამოჩნდეს წარწერა „Updating ESCD… Success”, რომელიც ESCD არეში მონაცემებს წარმატებით განახლებას აღნიშნავს. BIOS-ის ეს არე კონფიგურაციის შეცვლისას მომხმარებლის ჩარევის გარეშე ავტომატურად ახლდება.NVRAM (ინგლისური სიტყვიდანაა Non Volatile)-ენერგოდამოუკიდებელი მეხსიერება. ენერგოდამოუკიდებელი მეხსიერების რამოდენიმე ტიპი არსებობს. მათ რიცხვს მიეკუთვნება ქვემოთ ჩამოთვლილები.EPROM (ინგლისური სიტყვიდანაა ინგლისური სიტყვიდანაა Erasable Programmable Read Only Memory)- მუდმივი მეხსიერების მიკროსქემა, რომლის შიგთავსი ულტრა იისფერი გამოსხივების დახმარებით იშლება. BIOS-თვის ესეთი  მიკროსქემები გამოჩენამდე უფრო სრულყოფილის გამოჩენამდე.

EEPROM (ინგლისური სიტყვიდანაა Electrically Erasable Programmable Read Only Memory)-მუდმივი მეხსიერების მიკროსქემა, რომლის შიგთავსი სპეციალური ელექტრო სიგნალის მეშვეობით იშლება. კვების წყაროს გამორთვის შემდეგაც ინახება მასში მონაცემები. მეხსიერების ამ სპეციალურ სახეს Flash ROM-ი ეწოდება. შესაძლებელია პირდაპირ კომპიუტერში მასში არსებული ინფორმაციის ახლიდან გადაწერა.

PnP BIOS (Plug and Play BIOS)-BIOS, რომელიც Plug and Play ტექნოლოგიას ხელს უწყობს.ის აუცილებლად Flash ROM მიკროსქემაზე უნდა იყოს ჩაწერილი.

RTC (Real Time Clock)- რეალური დროის საათი. როგორც წესი, CMOS მეხსიერების (იმავე აკუმულატორიდან იკვებებიან კვების წყაროდან გამორთვის შემდეგ)ერთ მიკროსქემაში არიან გაერთიანებული.

ჩვეულებრივ BIOS-ის პროგრამული უზრუნველყოფისათვის თანამედროვე დედაპლატის შექმნაზე,ამაზე სპეციალიზირებული რამდენიმე კომპანია მუშაობს. თუმცა პლატის რამოდენიმე წარმოებული (მაგალითად IBM,Intel) ხანდახან BIOS-ის შექმნას თავისთავზე იღებენ. ძირითადი წარმოებლებს შორის ოთხის გამოყოფა შეიძლება:

• Award Software- ოფიციალური საიტია http://www.award.com/ , AWARD BIOS;
• Phoenix Technologies LTD-ოფიციალური საიტია http://www.ptltd.com/, Phoenix BIOS;
• American Megatrends Ine-ოფიციალური საიტი http://www.megatrends.com/, AMI BIOS;
• Microid Research- ოფიციალური საიტი  http://www.mrbios.com/, MR BIOS.

მწარმოებლების ოფიციალურ საიტზე BIOS-ის კონკრეტულ ვერსიაზე ყოველთვის შეგეძლებათ დაწვრილებითი ინფორმაციის ნახვა და გადმოწეროთ მისი განახლება.ყველაზე პოპულარულ და გავრცელებულ ვერსიებს დგეს წარმოადგენს AWARB BIOS და AMI BIOS მაგიდური სისტემისთვის და ნოუთბუქებისთვის Phoenix BIOS.

ინფორმავიის შეტანა/გამოტანის საბაზო სისტემა BIOS-ში შესასვლელი პაროლის მოხსნა.

თუ დაგვავიწყდა BIOS-ში შესასვლელი პაროლი, მაშინ კომპიუტერი არ ჩაიტვირთება. პაროლის მოხსნა შეიძება ისეთი პროგრამებით, როგორიცაა: Amipass,Passcmos და სხვ. მაგრამ ზოგჯერ აღნიშნული პროგრამები ვერ უზრუნველყოფენ პაროლის მოხსნას.ამ შემთხვევაში საჭიროა გავხსნათ სისტემური ბლოკის კორპუსი და ვნახოთ BIOS-ი, რომელიც დამაგრებულია დედა პლატაზე. BIOS-ის ყველა მონაცემი ჩაწერილია ე.წ. CMOS-ს მეხსიერებაში. თითქმის  ყველა თანამედროვე სისტემურ პლატაზე  CMOS-ის გასუფთავების (წაშლის) შესაკრავი ე.წ.ჯამპერი (რუსულად-перемычка), იმყოფება ელემენტის გვერდით. ძირითადად გააჩნია 4 კონტაქტი. ნორმალური მდგომარეობის შემთხვევაში მე-2 და მე-3 კონტაქტია შეერთებული. პაროლის მოხსნისათვის საჭიროა პირველი და მეორე ან მესამე და მეოთხე კონტაქტების გადაერთება. ზოგჯერ მეორე და მესამე კონტაქტების გადაერთებაც აკეთებს ჩამოყრას. თუ ასეთი შესაკრავი ვერ ვიშოვეთ,მაშინ უნდა ავიღოთ ელექტროსადენი  და ერთი წვერი მივადოთ კორპუსის შეუღებავ ნაწილს, რათა კარგი კონტაქტი გვქონდეს და მეორე წვერი მივადოთ ყველა მიკროსქემის გამომყვანებს (ფეხებს), გარდა პროცესორისა. თუ დედა პლატაზე დამონტაჟებულია მიკროსქემა ორ რიგად განლაგებული 24 გამომყვანით, მაშინ ჯობია დავიწყოთ ამ მიკროსქემიდან. ასეთ მოქმედებას CMOS მეხსიერების გაწმენდის დიდი ალბათობა გააჩნია ან კიდე 15 წუთის განმავლობაში ამოვიგოთ ბიოსის ელემენტი რის შემდეგაც ბიოსი დარესეტდება, შემდეგ ჩავრთოთ კომპიუტერი და ვნახოთ გაეშვება თუ არა. თუ გაეშვა ე.ი. CMOS მეხსიერება გაწმენდილია და შესაბამისად პაროლიც მოხსნილია.

Bios-ის გახსნის ჩატვირთვის გამშვები სისტემა Dos და Win რეჟიმში სამუშაოდ.Hiren's Boot CD (ასევე ცნობილი როგორც HBCD) არის ჩამტვირთავი პროგრამული უზრუნველყოფის CD, რომელიც შეიცავს უამრავ სადიაგნოსტიკო პროგრამას, როგორიცაა დანაყოფების აგენტები, სისტემის მუშაობის ეტალონები, დისკის კლონირება და გამოსახულების ხელსაწყოები, მონაცემთა აღდგენის ხელსაწყოები, MBR ინსტრუმენტები, BIOS ინსტრუმენტები და სხვადასხვა კომპიუტერების დასაფიქსირებლად. ჩამტვირთავ დისკზე თავმოყრილია სხვადასხვა პაროლის მოსახსნელი პროგრამა როგორც ბიოსის ასევე ოპერაციული სისტემის, ასევე არის კოდებისა და აიდების გარჩევისა და შემოწმების პროგრამები, ქსელის მონიტორინგის პროგრამები,აღდგენისა და ასევე წაშლის სპეციალური პროგრამები. ასევე აქ ავტვირთავ მეორე სისტემას Bios-ის გახსნის ჩატვირთვის გამშვები სისტემას Dos და Win რეჟიმში სამუშაოდ, ესეც იგივე ნაირი ინტერფეისითაა ცოტა განსხვავებული Falcon Four's Ultimate Boot CD

ეს სისტემები იწერება ფლეშზე პროგრამა Rufus-ით და ასევე შესაძლებელია live რეჟიმში გასაშვებათ პროგრამა Virtualbox-ით გადმოსაწერ ლინკებს ქვევით დავდეფ.

გადმოწერეთ:   Rufus

გადმოწერეთ:   Virtualbox

გადმოწერეთ:  Hiren's Boot CD 15.2

გადმოწერეთ:  Falcon Four's Ultimate Boot CD